Değerleme Son Bakış

Gayrimenkullerde Değerleme:

nİktisadi işletmelere dahil bilumum gayrimenkuller maliyet bedelleri ile değerlenir.

nBu kanuna göre, aşağıda yazılı kıymetler gayrimenkuller gibi değerlenir:

nGayrimenkullerin mütemmim cüzüleri ve teferruatı,

nTesisat ve makinalar,

nGemiler ve diğer taşıtlar,

nGayrimaddi haklar.

Gayrimenkullerde Maliyet Bedeline Giren Giderler

Zorunlu Giderler:

nGayrimenkullerde, maliyet bedeline, satınalma bedelinden başka, aşağıda yazılı giderler girer:

nMakine ve tesisattan gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri;

n Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsasının tesviyesinden mütevellit giderler.

İhtiyari Giderler

nNoter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye giderleri ile Emlak Alım ve Özel Tüketim Vergilerini maliyet bedelini ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler serbesttirler.

 

nGayrimenkul Alımında Kullanılan Kredilere İlişkin Faiz ve Kur Farklarının Değerlemesi

n163 sıra No.lu VUK GT ile 187 sıra No.lu GVK GT’de, gayrimenkul alımında kullanılan kredilerle ile ilgili faiz ve kur farklarından, gayrimenkulun aktifleştirildiği hesap dönemi sonuna kadar olanların gayrimenkul maliyetine eklenmesi, aktifleştirildiği dönemden sonraki dönemlere ait olanların ise ilgili bulundukları yıllarda doğrudan gider yazılması veya maliyete eklenmesi gerektiği belirtilmiştir.

Demirbaş Eşyanın Değerlemesi

nDemirbaş, işletmede sürekli olarak kullanılan, ancak doğrudan üretim sürecine katılmayan eşyalardır. Masa, sandalye, televizyon, işyeri mutfağında kullanılan aletler, daktilo, temizlik aletleri, telefon, faks vb. alet ve araçlar bu kapsama girdiği kabul edilen iktisadi kıymetlerdir. Alet, edevat, mefruşat ve demirbaş eşya maliyet bedeli ile değerlenir.

Satın Alınan Emtianın Değerlemesi

 

nEmtia maliyet bedeli ile değerlenir. Buna göre, satın alınan emtiada, maliyet bedeline aşağıdaki unsurların girmesi gerekir:

nSatın alma bedeli,

nMalın iş yerine getirilmesine kadar ödenen nakliye ve sigorta giderleri,

nÖdenen alış komisyonları,

nİşletmelerin finansman temini amacıyla bankalardan veya benzeri kredi kurumlarından aldıkları krediler (işletme kredisi gibi) için ödedikleri faiz ve komisyon giderlerinden malın maliyetine pay verilmesi zorunlu değildir. Buna göre mükellefler söz konusu ödemelerini doğrudan gider olarak kaydedebilecekleri gibi, diledikleri takdirde malın maliyetine de kaydedebilirler. (238 sıra No.lu VUK GT)

İmal Edilen Emtianın Değerlemesi

nİmal edilen emtianın (tam ve yarı mamul mallar) maliyet bedeli aşağıda yazılı unsurları ihtiva eder.

nMamulün vücuda getirilmesinde sarfolunan iptidai ve ham maddelerin bedeli;

nMamule isabet eden işçilik;

nGenel imal giderlerinden mamule düşen hisse;

nGenel idare giderlerinden mamule düşen hisse; (Bu hissenin mamulün maliyetine katılması ihtiyaridir.),

nAmbalajlı olarak piyasaya arzedilmesi zaruri olan mamullerde ambalaj malzemesinin bedeli.

nMükellefler, imal ettikleri emtianın maliyet bedellerini yukarıdaki unsurları ihtiva etmek şartıyla diledikleri usulde tayin edebilirler.

Kıymeti Düşen Emtiada Değerleme

nYangın, deprem ve su basması gibi tabi afetler,

nBozulmak, kırılmak, çürümek, çatlamak, paslanmak gibi haller

ndolayısıyla iktisadi kıymetlerinde önemli bir azalış olan emtia emsal bedeli ile değerlenir.

nBu haller dışında, örneğin çalınma veya kaybolma suretiyle emtiada meydana gelen kayıplar için bu hükmün uygulanması mümkün değildir.

nEmsal bedelle yapılacak değerlemede, VUK’un 267’nci maddesinde belirtilen birinci sıradaki ortalama satış fiyat esası, kıymet kaybı emtia çeşitlerinde aynı ölçüde olmadığından ve satılan veya hesap dönemi sonunda mevcut olan emtiadaki hasar derecesi farklı olması nedeniyle esas alınmaz.

nMaliyet bedeli esası da fiili değerinin çok üstünde kalacağından emsal bedelin tespiti için ikinci sırasında belirtilen maliyet bedeli esasının uygulaması da söz konusu değildir.

nBu nedenle, emtiadaki kıymet kaybı dolayısıyla takdir komisyonuna başvurulup, emsal bedeli tespitinin istenmesi gerekir.

n Takdir komisyonu dışında başka bir kurum ya da kuruluşa (itfaiye veya bilirkişi raporu) emsal bedel ve dolayısıyla zarar tespiti yaptırılamaz. Emtianın tamamen değer kaybına uğramış olması da bu sonucu değiştiremez.

nÖrnek:

nX işletmesinde yapılan dönem sonu envanterde değeri 80.000-TL olan mallarında arıza ortaya çıkmış olup, işletme değeri düşen bu malların değer düşüklüğünün tespiti için Takdir Komisyonu’na başvurmuştur. Takdir Komisyonu’nun belirlediği değer ise 13.000-TL’dir. Değeri düşen bu mallar ertesi yıl 11.000-TL bedelle satılmıştır. Bu işlemlere ilişkin muhasebe kayıtları aşağıda gösterilmiştir.

n----------------------------/------------------------------

n157 Diğer Stoklar               80.000

n        -Değeri Düşen Mallar

n          153 Ticari Mal                                          80.000

n---------------------------/-------------------------------

n654 Karşılık Giderleri                     67.000

n          158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı   67.000

n---------------------------/-------------------------------

 

n654 numaralı hesap, dönem sonu işlemleri yapılırken dönem kar ve zararı hesabına intikal ettirilerek kapanacak, 157 ve 158 numaralı hesaplar bilançoda görünecektir.

nMallar ertesi yıl satıldığında (KDV ihmal edilmiştir);

 

n---------------------------/-------------------------------

n100 Kasa                                                         11.000

n620 Satılan Ticari Mallar Maliyeti                80.000

n158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı            67.000

n                      600 Yurtiçi Satışlar                                      11. 000

n                      157 Diğer Stoklar                                        80. 000

n                           - Değeri Düşen Mallar

n                      644 Konusu Kalmayan Karşılıklar                67.000

n--------------------------------/----------------------------------------

 

n---------------------------/--------------------------------

n644 Konusu Kalmayan Karşılıklar   67.000

n600 Yurtiçi Satışlar                          11.000

n690 Dönem Karı Zararı                      2.000

n              620 Satılan Ticari Mallar Maliyeti        80.000

n--------------------------/---------------------------------

 

n  Bu kayıtlarla kıymeti düşen maldan hasıl olan zararın tamamı  giderleştirilmiş olmaktadır. Dolayısıyla bu işlemlerden sonra ilgili malın sigortalı olmasından dolayı sigortadan elde edilecek bir tazminat tutarı olursa, tazminat tutarının tamamı gelir kaydedilmelidir.

n   

 

 

 

 

Kaybolan, Çalınan Mallar

 

     Kaybolan veya çalınan malların maliyet bedelleri, kaybolma veya çalınma olayının polis raporu veya benzeri belgelerle kanıtlanması halinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak kayıtlara alınır.

 

§Kaybolma veya çalınma olayının polis raporu veya benzeri belgelerle kanıtlanamaması durumunda sözkonusu mallar işletmeden çekilmiş kabul edilir. Emsal bedellerinin hasılat yazılması gerekir.

 

§Kaybolan, çalınan malların sigortalı olması halinde maliyet bedeli ile sigorta tazminatı arasındaki fark kanunen kabul edilmeyen gider yazılır.

 

§Kaybolan çalınan malın KKEG yazılan maliyet kısmına ilişkin KDV indirim konusu yapılamaz, gidere atılır.

 

Menkul Kıymetlerin Değerlemesi

nVUK’un 279’uncu maddesinde 4369 sayılı Kanun’la yapılan değişiklik sonucu iktisadi işletmelerin aktifine kayıtlı bulunan menkul kıymetlerin türüne göre üç ayrı değerleme ölçüsü ortaya çıkmıştır.

 

nAlış Bedeli Ölçüsü : VUK’da alış bedelinin tanımı yapılmamıştır. Ancak uygulamada alış bedelinin, bir iktisadi kıymetin iktisabı için satıcıya ödenen veya borçlanılan meblağ olduğu genel kabul görmüş bir tanımdır.

 

nBorsa Rayici Ölçüsü : Borsa rayici VUK’un 263’üncü maddesinde tanımlanmıştır.

 

Kıst Getiri Ölçüsü : Borsa rayicine göre değerlenmesi gereken menkul kıymetlerin, borsa rayicinin olmaması veya borsa rayicinin muvazaalı bir şekilde oluştuğunun anlaşılması halinde, değerlemeye esas bedel, menkul kıymetin alış bedeline vadesinde elde edilecek gelirin (kur farkları dahil) iktisap tarihinden değerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden kısmının eklenmesi suretiyle hesaplanacaktır