Gelirin Toplanmasına Örnek

 Doktor Bay (x) Kayseride özel bir hastanede çalışmaktadır. Aynı zamanda kendine ait muayenehanesinde serbest meslek faaliyetini icra etmektedir. 2014 yılında elde etmiş olduğu gelirler aşağıdaki gibidir:

Çalışmış olduğu Güma Özel Hastanesinden elde ettiği gelir (Tevkifata tabi tutulmuş)	35.000 TL
Kendi muayenehanesinden elde ettiği gelir	60.000 TL
Brundi’de 01.05.2014 tarihinde yapmış olduğu ameliyat sebebiyle elde ettiği gelir (söz konusu gelir sebebiyle Brundi' de ödemiş olduğu gelir vergisi benzeri vergi 12.000 TL, ayrıca söz konusu gelir Türkiye’ye 08.09.2014 tarihinde getirilmiştir. 01.05.2014 günü 1$=2,00-TL 08.09.2014 günü 1$=2.20)	20.000 $

Yabancı ulaştırma kurumlarında kurum kazancının tespiti

            MADDE 23- 

(1) Yabancı ulaştırma kurumlarının vergiye matrah olacak kurum kazancı, hasılata ortalama emsal oranlarının uygulanması suretiyle hesaplanır.

 (2) Ortalama emsal oranları, Türkiye'de daimî veya arızî olarak çalışan bütün kurumlar için;

          
  a) Kara taşımacılığında % 12,

          

  b) Deniz taşımacılığında % 15,

 c) Hava taşımacılığında % 5,

                                                                   olarak uygulanır.

  (3) Ticarî ve arızî ticarî kazançları dar mükellefiyet kapsamında vergilendirilen yabancı ulaştırma kurumlarının, Türkiye'de elde edilmiş sayılan hasılatı aşağıdaki unsurlardan oluşur:

           

 a) Türkiye sınırları içinde gerçekleşen kara taşımacılığında, bilet bedeli ile birlikte alınan gider karşılıkları dahil olmak üzere yolcu, yük ve bagaj taşıma ücreti olarak her ne adla olursa olsun aldıkları tutarlar.

            

b) Türkiye'deki yükleme limanlarından yabancı ülkelerdeki varış limanlarına veya diğer bir kurumun gemisine aktarma yapılacak yabancı limana kadar gerçekleşen deniz ve hava taşımacılığında, bilet bedeli ile birlikte alınan gider karşılıkları dahil olmak üzere yolcu, yük ve bagaj taşıma ücreti olarak her ne adla olursa olsun aldıkları tutarlar.

          

c) Türkiye dışındaki taşımacılık faaliyeti için diğer kurumlar hesabına Türkiye'de sattıkları yolcu ve bagaj biletleri ile Türkiye'de yaptıkları navlun sözleşmeleri dolayısıyla kendilerine verilen komisyonlar ve ücretler.

Örnek: 1-   Devamlı olarak Ankara-Viyana arasında kara taşımacılığı faaliyetinde bulunan dar mükellef (H)’nin 2013 yılında söz konusu taşıma işinden elde etmiş olduğu hasılat 500.000 TL, yapmış olduğu giderler toplamı ise 300.000 TL’dir. Mükellefin söz konusu faaliyeti sonucunda beyan etmesi gereken gelir vergisi matrahı ne kadardır? (Ankara-Viyana arası mesafe 3.000 km, Ankara-Kapıkule (Edirne) arası mesafe 750 km’dir.)

Cevap 1: G.V.K’ nun 45 inci ve K.V.K’nun 23 üncü maddeleri kapsamında değerlendirildiğinde, elde edilen hasılata ortalama emsal oran (Kara taşımacılığında %12) uygulanarak matrah bulunacaktır. Soruda verilen gider tutarının herhangi bir önemi bulunmamaktadır.

500.000*%12= 60.000-TL

K.V.K 23/3-a hükmü gereği Türkiye sınırları içerisine isabet eden kısım ise:

60.000 * 750km/3000km = 15.000-TL olacaktır.

Konut Kira Geliri İstisnası ve Uygulaması

Gelir vergisi kanunun 70. Maddesinde yer alan mal ve hakların kiraya verilmesi durumunda elde edilen kazanç anılan kanuna göre gayrimenkul sermaye iradıdır. Bu iratlar çeşitli şekillerde gelir vergisine tabi tutulmaktadır. Ülkemizde sosyal ve ekonomik şartlar düşünüldüğünde yasa koyucu gayri menkullerin mesken olarak kiraya vermesi ve belli şartları taşıması halinde gelire istisna getirerek vergilendirilen kazanç dışına çıkarmıştır. 193 sayılı gelir vergisinin 21. Maddesinde binaların mesken olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen hasılatın 3.300 TL (2015 İçin 3.600 TL)’ lik kısmının vergiden istisna olacağı belirtilmiştir. Yani bir takvim yılı içinde bir konuttan elde edilen kira gelirinin 3.300 TL’ lik kısmı belli şartları taşıması halinde beyan edilmeyecek, kalan kısmı için gelir vergisi söz konusu olacaktır.

Kimler Bu İstisnadan Yararlanamaz:

- İstisna haddi üzerinde hasılat elde edip beyan edilmeyenler veya eksik beyan edenler.

- Ticari, zirai ve serbest meslek kazancını beyanname ile bildirmek zorunda olanlar

- istisna haddinin üzerinde hasılat elde edenlerden, beyanı gerekip gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte elde ettiği ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayri safi tutarları toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin üçüncü diliminde ücret gelirleri için yer alan 97.000 TL tutarını aşanlar. 

Yukarıda sayılan durumlarda elde edilen kira gelirine istisna uygulanması söz konusu değildir. Burada şu soru aka gelmektedir: Konut kira geliri 3.300 TL’ nin altında olan ancak elde ettiği ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayri safi tutarları toplamı 97.000 TL’ nin üstünde olan bir mükellef konut kira gelirini beyan edecek mi? hayır beyan etmesine gerek yoktur. Çünkü belirtilen sınırı aşıp aşmadığına sadece istisna haddi üzerinde hasılat elde edenler için bakılacaktır.

Örnekler:

Örnek 1: Bayan (B), 2014 yılında konut olarak kiraya verdiği dairesinden 98.000 TL kira geliri elde etmiştir. 

Bayan (B)'nin elde ettiği konut kira geliri (98.000 TL), 2014 yılı bakımından Gelir Vergisi Kanununun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin üçüncü diliminde ücret gelirleri için belirlenen tutarı (97.000 TL) aştığından elde edilen kira geliri için istisna uygulanmayacaktır.

Örnek 2: Bay (C), 2014 yılında, konut olarak kiraya verdiği dairesinden 9.000 TL kira geliri, tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş 16.000 TL işyeri kira geliri ve 75.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Elde edilen gelir toplamının (9.000 + 16.000 + 75.000 = 100.000 ) 97.000 TL sınırını aştığı için istisnadan yararlanamayacaktır.

Örnek 3:Devlet Memuru olan Emrullah  ile Eren  ortak aldıkları konuttan kira geliri olarak 16.000 TL elde etmişlerdir. Emrullah bey vergi konularında çok titiz olduğu için elde ettiği kira gelirini zamanında ve tam olarak beyan etmiştir. Eren bey ise “sonrada veririm vergimi” diyerek gelirini zamanında beyan etmemiştir. istisna ile ilgili durumu değerlendiriniz?

Cevap: İstisna her iki ortağa da ayrı ayrı tanınmıştır. Yani Emrullah beye düşen payın 3.300 TL’ lik kısmı istisna edilecek ve kalan 4.700 TL üzerinden vergi alınacaktır. Aynı şekilde Eren beyde bu istisnadan yararlanma hakkına sahiptir. Ancak Eren bey beyannamesini zamanında vermediği için bu istisnadan yararlanamayacak ve ziyaa uğrattığı vergi kadar vergi ziyaı cezasına muhatap olacaktır.

Örnek 4: Bayan (G), 2014 yılında, konut olarak kiraya verdiği dairesinden 5.000 TL kira geliri, birinci işverenden 20.000 TL, ikinci işverenden ise 15.000 TL ücret geliri ve gayrimenkul satışından kaynaklı 60.000 TL değer artış kazancı elde etmiştir.

Cevap: Her ne kadar 2014 yılı bakımından gayrimenkul satışından elde edilen değer artış kazancının 9.600 TL'si Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80 inci maddesine göre gelir vergisinden istisna olsa da, mesken kira gelirine istisna uygulanıp uygulanmayacağına yönelik kıyaslamaya esas tutarın tespitinde istisna düşülmeden önceki tutarın tamamı dikkate alınacaktır. Buna göre elde edilen gelir toplamının, (5.000 + 20.000 + 15.000 + 60.000smile ifade simgesi

 100.000 TL, 2014 yılı bakımından Gelir Vergisi Kanununun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin üçüncü diliminde ücret gelirleri için belirlenen tutarı (97.000 TL) aşması nedeniyle, 5.000 TL'lik konut kira geliri bakımından istisna uygulanması söz konusu olmayacaktır.

Değer Artış Kazancı

GVK. mükerrer 80.maddesinde 6 bent halinde sayılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artış kazancıdır. Elden çıkarma; kanunun saydığı mal ve hakların
 satışı,
 bir bedel karşılığında devir ve temliki,
trampa edilmesi,
takası,
kamulaştırılması,
devletleştirilmesi,
ticaret şirketlerine sermaye olarak konulması şeklinde anlaşılır.

Değer Artış Kazançları Şunlardır;

1- Menkul Kıymetlerin Elden Çıkarılmasından Doğan Kazançlar;

2- GVK. 70. Maddesindeki Hakların Elden Çıkarılması; ( GVK.70 maddesinin 5. bendinde arama, işletme, imtiyaz hakları ve ruhsatları, ihtira beratı, alameti farika vb)

3- Telif Haklarının ve İhtira Beratlarının Elden Çıkarılmasından Doğan Kazançlar

4- Ortaklık Haklarının veya Hisselerinin Elden Çıkarılmasından Doğan Kazançlar

5- Faaliyeti Durdurulan Bir İşletmenin Kısmen veya Tamamen Elden Çıkarılmasından Doğan Kazançlar

6- GVK. 70. Maddesinin 1, 2, 4, 7. bentlerindeki Mal ve Hakların Elden Çıkarılması (  arazi, bina, voli mahalleri ve dalyanlar, gayrimenkul olarak tescil edilen haklar ile gemi ve gemi payları gibi mal ve hakların, iktisap tarihinden başlayarak 5 yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar da değer artış kazancı olarak kabul edilir)

Vergilendirilmeyecek Değer Artışı Kazançları :

GVK.81 maddesinde vergilendirilmeyecek değer artışı kazançları olarak aşağıda yer alan üç durum sayılmıştır. ( Sınavdan önce kesinlikle bu konu öğrenilmelidir.) 

1- Ferdi işletmenin sahibinin ölümü halinde kanuni mirasçılarca işletmenin devralınması ve faaliyetine devam etmesi.

 2- Bilanço esasına göre kazancını tespit eden bir işletmenin sermaye şirketine devrolunması. (Aktif ve pasifin devralan şirketin bilançosuna aynen geçirilmesi, devreden işletmenin sahip veya sahiplerine devir bilançosuna göre hesaplanan öz sermaye tutarında ortaklık payı verilmesi ve ortaklık paylarını temsil eden hisse senetlerinin nama yazılı olması şartı ile)

3 - Kolektif ve adi komandit şirketlerin sermaye şirketine dönüşmesi halinde elde edilen kazançlar. 

Değer artışı kazançlarında 2014 yılı için 9.600 TL , 2015 yılı içinse 10.600 TL istisnadır. Dolayısıyla istisna tutarının altında kalan kazançlar beyan edilmeyecektir.

ayrıca taşınmaz satışlarında ve menkul kıymetlerin satışından kaynaklanan kazançlar için endeksleme yapılacağı unutulmamalıdır. 

Yine unutulmaması gereken bir konu ise Diğer kazanç ve iratlardan kaynaklanan zararların diğer gelir unsurlarından düşülemeyeceği hususudur.

Gelebilecek Soru 1:  Vergilendirilmeyecek Değer Artışı Kazançları konusunu anlatınız?

Soru 2: 10.10.2010 tarihinde 120.000 TL' ye satın alınan konut 12.12.2013 tarihinde 380.000 TL ye satılmıştır. konutun satın alınmasından önceki ayda TEFE: 123,65, ve satılmadan önceki ayda ise TEFE 260,90 seviyesindedir. beyan edilecek geliri bulunuz.

Soru 3: Değer artış kazancı konusunu anlatınız?

Arizi Kazançların Vergilendirilmesi ve İstisnalar

Gelir Vergisi Kanunun 82. maddesinde arızi kazanç olarak aşağıdaki kazançlar sayılmıştır.

       1. Arızi olarak ticari muamelelerin icrasından veya bu nitelikteki muamelelere tavassuttan elde edilen kazançlar.

       2. Ticari veya zirai bir işletmenin faaliyeti ile serbest meslek faaliyetinin durdurulması veya terk edilmesi, henüz başlamamış olan böyle bir faaliyete hiç girişilmemesi, ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen hasılat.

       3. Gayrimenkullerin tahliyesi veya kiracılık hakkının devri karşılığında alınan tazminatlar ile peştemallıklar (kiracıya ait tesisat ve malların tahliye ve devri sırasında kiralayan veya yeni kiracıya devrinde doğan kazançlar dahil).

       4. Arızi olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla tahsil edilen hasılat.

       5. Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin terk ettikleri işleri ile ilgili olarak sonradan elde ettikleri kazançlar (zarar yazılan değersiz alacaklarla, karşılık ayrılan şüpheli alacakların tahsili dahil).

       6. Dar mükellefiyete tabi olanların arizi olarak TR ile yabancı ülkeler arasında ulaştırma işlerini yapmalarından elde ettikleri kazançlar.

       Bir takvim yılında arizi kazançlar için 2014 yılında 21.000 TL istisna ön görülmüştür. (2015 yılı için 23.000 TL)

Ancak: 

Ticari
Zirai                            Faaliyetine hiç girişilmemesi karşılığında elde edilen hasılat ile 
Serbest meslek 


Açık artırmaya               katılmama şartıyla elde edilen hasılat için istisna uygulanmaz.
Açık eksiltmeye


İstisna tutarını aşan hasılat beyan edilecektir.  Tersinden gidilirse istisna tutarının altında kalan gelirler ise beyan edilmeyecektir. şu şartla ki istisna uygulanan gelirden olsun. 

Sayın Mali Müşavir adayları buradan gelebilecek soru tarzları ise şöyledir:
1- GVK kapsamında arizi kazançları sayarak beyan edilme esaslarını anlatınız.

Soru-2 : (uygulama Örneği) Emekli Beyin Cerrahı A Hacettepe Üniversitesinin isteği üzerine ameliyata girmiş ve 28.000 TL kazanç elde etmiştir. Cerrah Ameliyata girmek için yol ve konaklama bedeli olarak 2.500 TL harcamıştır. 
Ayrıca kitap satmak için açmayı düşündüğü sokakta faaliyet gösteren Beyazıt sahafının işyerini açmaması karşılığında 10.000 TL teklif etmesi üzerine bu teklifini kabul etmiş ve parayı almıştır. Cerrah Bay A' nın beyan etmesi gereken geliri ne kadardır. ilgili mevzuat çerçevesinde açıklayınız??